Şu üç şey Allahü teâlâyı çok üzer:

1. Vakti boşa geçirmek,

2. İnsanlarla alay etmek,

3. Gıybet etmek.

Biri hakkında biri bir şey anlatıyorsa, onun iyiliklerini ve zararlarını düşünürüz, iyilikleri fazlaysa iyi insan deriz ve kötülüklerini görmeyiz. Allahü teâlâ bile âhirette terazi kuracak, sevablar sağ kefeye, günâhlar sol kefeye konacak. Sevabları fazla gelirse, günâhları affedecek. Allahü teâlâ kuluna böyle muamele ederse, bizim de öyle yapmamız gerekmez mi? Hemen kötülüğünden bahsetmek değil, iyiliklerini ve kötülüklerini beraber düşünmek lazım. İyilikleri fazla ise, kötülüklerini de affetmek lazım.

Bize başkası hakkında söz getirene hüsn-ü zan edip inanıyoruz da, söylenen kişiler hakkında niye hüsn-ü zan etmiyoruz?

Dinen, biri biri hakkında bir şey söylerse kabul edilmez. Nemîmeyi kabul etmek yâni dinlemek, söylemekten daha kötüdür. Yâni, biri gelir bize biri hakkında bir şey söylerse, bunu dinlemek söylemekten daha büyük günâhtır; çünkü dinlemek, söylemesine izin vermektir. Söylenen söz doğru ise gıybet, yalan ise iftira olur.

Bize söz getirenleri düşman gözüyle görmeli; çünkü hem bizi günâha sokuyor, hem de din kardeşimizin kabahatini ortaya çıkararak onu hürmetten düşürmeye çalışıyor. Eğer yalan da varsa, Allahü teâlâya isyan ve şeytana itaat ediyor demektir.

Peygamber efendimiz, (En kötünüz, söz taşıyan, dostların arasını bozan ve ayıp araştırandır) buyuruyor.

Bize biri hakkında bir şey söylerlerse, şu altı şeyi yapmak gerekir:

1. Önce ona inanmamalı; çünkü söz getiren fâsıktır. Fâsıka inanılmaz. Sözüyle hareket edilmez.

2. Onu susturmalı; çünkü haram işliyor. Harama mâni olmak ise farzdır.

3. Allah için onu sevmemeli; çünkü o âsidir, yâni günâh işlemiştir, âsiyi sevmemek vacibdir.

4. Kötülediği kimseyi kötü bilmemeli; çünkü su-i zan etmek haramdır.

5. Haber verdiği şeyi araştırmamalı; çünkü söz taşıyanın verdiği haberi araştırmak haramdır.

6. Onun gibi nemmâmlık yapmamalı, yâni duyduğumuzu bir başkasına bildirmemelidir.

Bir yerde (Ahmet Sağırdır) dense, Ahmet ister sağır olsun, isterse olmasın bu sözü Ahmet’e ulaştırmak koğuculuk olur. Koğuculuk yapmak kötü bir huydur. Hadîs-i şerîfte, (Koğuculuk yapan Cennet’e giremez) buyuruldu.

Kabir azabının üçte biri koğuculuktandır.

Hasan-i Basrî hazretleri buyurdu ki: “Koğucu emanete hiyanet etmiş kimsedir.”

Başkasından bize söz getiren, bizden de başkasına söz götürür. Bunun için söz getirenden emin olmamak lâzımdır. Söz taşımak hakkındaki hadîs-i şerîflerin bazıları şunlardır:

(İnsanların arasında söz taşıyan helâlzâde değildir.)

(Sizin en fenanız, aranızda söz taşıyanlar, aranızı bozanlar ve insanları birbirine düşürenlerdir.)

Birisi Ömer bin Abdülaziz hazretlerine bir söz getirdi. Söz getirene buyurdu ki:

(Dikkat et, eğer yalan söylüyorsan, Kur’ân-ı kerîmde; “Fasığın sözüne inanmayın” buyurulduğu gibi fasıklardansın; doğru söylüyorsan yine Kur’ân-ı kerîmde; “Söz taşımak için yola düşenlere uymayınız!” buyurulduğu gibi koğuculardansın. Tövbe etmek istersen affedebilirim.)

Söz getiren tövbe etti. Bir daha söz taşımadı. Bir kimse, bir âlime dedi ki:

- Falan kimse senin hakkında şöyle şöyle diyor.

Âlim olan zât buyurdu ki:

- Bunları söylemekle üç cinayet işledin:
1- O arkadaşına su-i zan etmeye sebep oldun.
2- Kalbimi zararlı şeyle meşgul ettin.
3- Sana olan itimâdımı sarstın, kendini fâsık ve hakir ettin.