Hayz İlminin Önemi

Her müslüman erkeğin ve kadının ilmihâl öğrenmesi farz olduğunu fıkıh âlimleri sözbirliği ile bildirdi. Bunun için, kadınların ve zevclerinin (kocalarının) hayz ve nifâs bilgilerini öğrenmeleri lâzımdır. Zevcleri, kadınlara öğretmeli, kendileri bilmiyorsa, bilen kadınlardan öğrenmesi için izin vermelidir. Zevci izin vermiyen kadının, zevcinden izinsiz gidip öğrenmesi lâzımdır. Çünkü abdest, namaz, Kur’ân-ı kerîm, oruç, hac, baliğ olmak, evlenmek, boşanmak, iddet beklemek gibi hususlar ve ibadetler için hayz ilmini öğrenmek şarttır.

Sekiz yaşını tamamlıyan kıza, anasının, anası yoksa, ninelerinin, ablalarının, hala ve teyzelerinin hayız ve nifâs ilmini bildirmeleri farzdır. Bildirmezlerse, kendileri ve zevcleri (kocaları) büyük günâha girerler.

Hayz bilgisi o kadar zor değildir. Zor olsaydı dinimiz, âlim cahil herkesin öğrenmesini emretmezdi. Temel kaideleri öğrenince, anlaşılmayacak bir şey yoktur.

Kadınlarda, guslü icâp ettiren hâllerden biri de, hayız ve nifâs kanının kesilmesidir. Hayız ve nifâs kanı kesilen kadın, guslü müteakip namazlarına ve oruçlarına devam eder. Hayz olduğu günlerde kılamadığı namazları affedilmiştir. Ancak tutamadığı oruçları kazâ eder.

Bir kız, hayz görmeye başlayınca (bâliğa) olur. Yâni kadın olur. Hayz görmiyen kızın ve menîsi olmıyan oğlanın, 15 yaş tamam olunca, bâliğ sayılacağı (Dürr-i Yektâ) şerhinde yazılıdır.

Hayz ve Nifâsla İlgili Terimler

Hayz, akmak demekdir.

Hayz (Aybaşı veya regl): 9 yaşını doldurmuş ve sağlığı yerinde bir kızın veya âdet zamanı son dakikasından 15 gün geçmiş olan kadının rahminden kan çıkması hâline denir.

Gün: Bir gün, tam 24 mutedil, yâni vasatî saat demekdir.

Ay: Bir ay demek; bir hayz başından, ikinci hayz başına kadar geçen zaman demekdir.

Âdet zamanı: Hayz kanı görüldüğü andan, kesildiği güne kadar olan günlerin sayısına Âdet zamanı denir.

Bu zamanın en azı 3, en fazlası 10 gündür.

Hayz kanı: Âdet zamanı kadınların önünden çıkan kana Hayz kanı denir.

Bâliğa: Bir kız, hayz görmeğe başlayınca bülûğ (ergenlik) çağına girer Bâliğa, kadın olur. Yâni, kadın hükmünde olup, dînin emir ve yasaklarından sorumlu olur.

Muhayyire (Dâlle): Âdet zamanını unutan kadına Muhayyire veya Dâlle denir.

Sahîh kan (Hayz kanı): 8 yaşını bitirip, 9 yaşına basdıkdan birkaç gün veya ay, yahut seneler sonra, sıhhatli bir kızın veya âdet zamanı son dakikasından itibâren Tam temizlik geçmiş olan kadının önünden çıkan ve en az 3 gün, yâni ilk görülmesinden itibâren 72 mutedil yâni vasatî saat devam eden kana Sahîh kan (Hayz kanı) denir.

Beyâzdan başka her renge ve bulanık olana hayz kanı denir.

Sahîh temizlik: Âdet zamanından sonra başlıyan 15 veya daha ziyâde gün içinde hiç kan görülmezse ve öncesi ve sonrası hayz günleri olursa, bu temiz günlere Sahîh temizlik denir.

Fâsid temizlik (Hükmî temizlik): 15 veya daha ziyâde temiz gün içinde fâsid kan yâni istihâza kanı bulunursa, bu günlerin hepsine Hükmî temizlik veya Fâsid temizlik denir. Hayz müddeti içinde kan görülmiyen günlere de Fâsid temizlik denir.

Tam temizlik: Sahîh temizliğe ve hükmî temizliğe Tam temizlik denir.

Tam temizlikden (en az 15 gün ve fazlası) önce ve sonra görülüp, 3 vasatî gün devam eden kanlar iki ayrı hayz olurlar.

İstihâza: 3 günden az, âdetten çok olup hayız olmayan kanlı günler. Buna özür kanı da denir.

İstimrâr: Kanın kesilmeden sürekli akmasıdır.

Nifâs: Lohusalık hâlidir.

Nifâs (Lohusa kanı): Kadında, doğumdan sonra gelen kana denir.

Âyise: Hayızdan kesilmiş, yaşlı kadın demektir.

Menopoz: Bir kadının yumurtalık aktivitesinin azalması sonucunda âdetlerinin tamamen kesilmesi durumudur.

Âyise yaşı, Hanbelî’de 50, Hanefî’de 55, Şâfi’î’de 60, Mâlikî’de 70’tir. Bu yaşlardan sonra gelen kan, hayz olmaz, istihâza olur. Bu yaşlar hicrî sene karşılığıdır.

Miladi yıl sayısı 1,0307 ile çarpılınca, hicrî yıl bulunur. Hicrî yıl sayısı 0,97023 ile çarpılınca miladi yıl bulunur. Buna göre:

Hanbelî’de; yaklaşık miladî yaşı 48 sene 6 ay 4 gün olan kimse, hicrî 50 yaşına, Hanefî’de; yaklaşık miladî yaşı 53 sene 4 ay 10 gün olan kimse, hicrî 55 yaşına, Şâfi’î’de; yaklaşık miladî yaşı 58 sene 2 ay 15 gün olan kimse, hicrî 60 yaşına,

Mâlikî’de; yaklaşık miladî yaşı 67 sene 10 ay 28 gün olan kimse, hicrî 70 yaşına girmiş olur.

Kürsüf (Ped, Kadın Bağı): Kızların yalnız hayz zamanında, evli veya dul kadınların ise her zaman, edep yerine koydukları ve koku sürdükleri bez veya saf nebâtî pamuk.

Evlenmemiş (Bâkire) kadınların, yalnız hayz zamanında, evli olanların ise her zaman, fercin ağzına Kürsüf denilen bez veya saf nebâtî pamuk koymaları ve buna koku sürmeleri müstehabdır. Sun’i pamuk sıhhate zararlıdır. Kürsüfün hepsini fercin içine sokmaları mekrûhdur.